Antički grad Efes najznačajniji je arheološki lokalitet u Turskoj, i jedan od najpoznatijih drevnih gradova u čitavom svetu. Godišnje ga poseti više od 2 miliona turista, što ga svrstava u u najpopularnije turističke atrakcije Turske. Ako letujete u Turskoj i želite da istražite najznamenitija mesta, Efes je, uz Kapadokiju, Pamukale i Istanbul, svakako odredište koje ne biste trebali zaobići.
Da bi ste lakše isplanirali svoj obilazak Efesa, pročitajte ovaj tekst do kraja. Supernova Travel vam prestavlja sve važne lokacije koje se nalaze u ovom drevnom gradu, kao i u obližnjem Selčuku, koje trebate posetiti.
Bogata istorija Efesa: glavni grad Male Azije
Brojnim arheološkim istraživanjima otkriveni su materijalni dokazi koji svedoče o tome da je područje Efesa bilo nastanjeno još u poznom bronzanom dobu. Predanje kaže da su grad osnovale grčke mitske ratnice Amazonke. Kasnije su njime upravljali Jonjani, Persijanci, bio je u sastavu Lidijskog kraljevstva, čiji vladar Krez je podigao čuveni Artemidin hram. Zatim ga osvaja Aleksandar Makedonski, da bi 129. godine pne njime zavladali Rimljani, za čije vladavine je doživeo svoj vrhunac.
Efes je na svom vrhuncu bio glavni grad rimske provincije Male Azije i jedna od najvećih komercijalnih luka antičkog sveta. Prema nekim autorima, u svojoj zlatnoj epohi Efes je predstavljao najveći trgovački centar čitave Azije. Arheolozi procenjuju da je u doba svog procvata imao oko 250.000 stanovnika, što ga je činilo drugim najvećim gradom rimske imperije, odmah posle Rima. To je takođe bio jedan od najraskošnije uređenih gradova.
Efes je bio i važan centar ranog hrišćanstva, mesto gde je apostol Pavle širio propovedi o jednom bogu – Isusu Hristu i gde je nastalo Jovanovo jevanđelje. Takođe, u njemu je 431. godine održan Treći Vaseljenski sabor. U Efesu su živele i često svraćale u njega mnoge važne ličnosti iz drevnih vremena, poput Aleksandra Makedonskog, Kleopatre, Marka Antonija, apostola Pavla, Device Marije, Jovana Bogoslova i mnogih drugih. Jedan od najznačajnijih antičkih filozofa, Heraklit Mračni, rođen je i živeo je u Efesu.
Danas je Efes jedan od najbolje očuvanih antičkih gradova na Mediteranu, koji se može pohvaliti najvećom kolekcijom rimskih relikata na svetu. Na žalost, iz grčke epohe nije mnogo toga ostalo, ali je zato rimska zaostavština jako bogata.
Šta sve možete videti u Efesu?
Sve što se nalazi u Efesu možete obići šetnjom kroz njegove mermerom popločane ulice, koje su oivičene ostacima znamenitih građevina. Prva od njih, Arkadija (Lučka ulica) povezuje nekadašnje pristanište i veliki amfiteatar. Već na prvi pogled biće vam jasno da je ova ulica iz helenističkog perioda izrađena tako da impresionira svakog ko sa broda kroči na teritoriju grada. Duga je nešto više od 500 metara, a nekada je sa obe strane bila ukrašena kolonadama sa uličnim svetiljkama. Danas pri zalasku sunca dobija mistični sjaj, i savršeno je mesto za fotografisanje.
Marijina crkva
Prvi objekat koji će privući vašu pažnju jeste hrišćanska bazilika posvećena Bogorodici Mariji. Crkva je podignuta u prvoj polovini 5. veka, najverovatnije za potrebe organizovanja Trećeg Vaseljenskog sabora 431. godine. Najnovija arheološka otkrića sugerišu da je Marijina crkva sazidana na ruševinama starije rimske građevine, poznate kao Dvorana muza. U strukturi dužine 260 metara danas se mogu videti delimično očuvana apsida i stubovi, kao i krstionica u dosta dobrom stanju.
Veliki amfiteatar u Efesu
Arheolozi tvrde da je za izgradnju ovog veličanstvenog pozorišta, jednog od najvećih u antičkom svetu i najvećeg koji danas postoji u Turskoj, bilo potrebno skoro 60 godina. Podignuto je u helenističko doba, u 4. veku pne, ali su ga kasnije dogradili Rimljani, kada je njegov kapacitet dostigao brojku od 24-25.000 posetilaca.
Za vreme Grka služilo je za dramske predstave, dok su se tokom rimske vladavine u njemu održavale i gladijatorske borbe. Čak je i sveti apostol Pavle držao hrišćanske propovedi u ovom pozorištu. Danas se u njemu tokom leta održavaju brojne kulturno-umetničke manifestacije i koncerti svetskih muzičkih zvezda, a između ostalih u njemu su nastupali i Sting, Madona, Pavaroti, Lajonel Riči, Elton Džon.
Celzijusova biblioteka
Od pozorišta prema Celzijusovoj biblioteci vodi Mermerna ulica, sa čije desne strane se nalaze ostaci komercijalne Agore (tržnice). Sama veličina tržnice najbolji je pokazatelj koliko značajan trgovački centar je bio Efes. Kada prođete agoru i stignete do mesta gde se Mermerna ulica spaja sa ulicom Kuretes, naići ćete na Celzijusovu biblioteku.
Podignuta iznad kripte u kojoj je sahranjen prokonzul rimske provincije Male Azije, Tiberije Julije Celzijus, to je bila treća najveća biblioteka antičkog sveta. Izgrađena je po nalogu Celzijusovog sina, oko 110. godine nove ere i u njoj se čuvalo preko 12.000 svitaka, koji nažalost većinom nisu sačuvani. Pretpostavlja se da je ova monumetalna građevina zapaljena prilikom invazije Gota sredinom trećeg veka. Postoji i druga verzija po kojoj je stradala u jakom zemljotresu.
Monumentalni stubovi biblioteke obnovljeni su sedamdesetih godina prošlog veka, a u unutrašnjosti građevine i danas postoje niše sa statuama koje predstavljaju personifikaciju Celzijusovih najvećih vrlina – mudrosti, znanja, inteligencije i hrabrosti.
Ulica Kuretes
Između Hadrijanove i Herkulove kapije penje se jedna od glavnih ulica antičkog Efesa – ulica Kuretes. Duž nje ređaju se ruine rezidencija rimskih bogataša sa očuvanim mozaičnim podovima i zidnim freskama koje opisuju život stanovnika Efesa. Tu su zatim brojni monumentalni stubovi i statue, rimska javna kupatila i toaleti, kao i Trajanova fontana (česma).
Nedavno obnovljen Hadrijanov hram podingut je u 2. veku nove ere i nesumnjivo je jedna od najimpresivnijih građevina drevnog Efesa sa četiri korintska stuba i ukrasnim frizama na kojima su prikazane mitske i stvarne ličnosti značajne za istoriju grada.
Nakon što prođete kroz Herkulovu kapiju, naići ćete na ostatke Domicijanovog hrama (1. vek), Pilove fontane, gradske većnice poznate pod nazivom Pritanejona, zatim rimskog Odeona (drugog, manjeg gradskog pozorišta kapaciteta 1.500 ljudi) i najzad , na ruine rimske agore i gimnazijuma .
Selčuk
Put dalje vodi dužinom od oko 3 km do ulaska u grad Selčuk, koji je nekada bio u sklopu Efesa, pa će vaše istraživanje obilaskom ovog grada biti upotpunjeno.
Muzej Efesa
U Selčuku obavezno posetite Muzej Efesa, čiju postavku čini mnoštvo artefakata, statua, mozaika, umetnina i drugih predmeta koje su arheolozi otkrili prilikom istraživanja drevnog grada. U sklopu muzej je i izdvojena galerija sa slikama, grafikama i skulpturama savremenih turskih umetnika. Najvredniji eksponat je skoro potpuno očuvana Artemidina statua, a vrhunac posete za većinu turista je Gladijatorska soba. U njoj su izloženi predmeti pronađeni na groblju gladijatora, dok na informativnoj tabli možete videti sve informacije o životu gladijatora iz Efesa.
Brdo Ajasoluk
Iz srca grada, gde se nalazi muzej, zaputite se na brdo Ajasoluk, koje zauzima dominant položaj u Selčuku.
Predanje kaže da je na ovom brdu sveti Jovan napisao svoje Jevanđelje, a tu se nalazi i njegov grob, iznad koga je vizantijski car Justinijan u 6. veku podigao baziliku svetog Jovana, šestobrodu baziliku krstastog oblika. U vreme kada je podignuta, to je, zajedno sa Aja Sofijom, bila jedna od najvećih crkava vizantijskog carstva. Turci su je u prvoj polovini 12. veka pretvorili u džamiju, da bi u 14. veku bila gotovo potpuno uništena u snažnom zemljotresu. Nedavno je deo lokaliteta obnovoljen, pa posetiocu danas posmatrajući runice crkve i njen obnovljen deo mogu da stvore jasnu predstavu o kakvoj se grandioznoj građevini radilo.
Na Ajasoluku se takođe nalazi i fortifikacija koja nosi naziv po brdu. Tvrđavu, poznatu i pod imenom Velika citadela, sa moćnim zidinama i petnaest pravougaonih kula sagradili su Vizantijci u 6. veku. Kasnije su je obnovili Seldžuci. Kamene kule i zidine su dobro očuvane, a unutar kompleksa postoje mala džamija i mala hrišćanska crkva.
Ovde možete posetiti i Isabegovu džamiju, sazidanu 1374. godine, koja se smatra jednim od najimpresivnijih i najstarijih islamskih arhitektonskih poduhvata u Anadoliji.
Artemidin hram u Efesu
Artemidin hram, podignut oko 550. godine pne bio je jedno od sedam svetskih čuda starog sveta i u to vreme najveći hram na planeti. Izgrađen na temeljima starijeg hrama iz 7. veka pne, Atemidijum je nikao za vreme Lidijskog kralja Kreza, a projekat izgradnje vodio je čuveni antički arhitekta Herosifron. Hram je kasnije više puta oštećen i obnavljan, da bi potpuno bio unište 401. godine, na inicijativu Svetog Jovana Hrizostoma. Nažalost, danas postoje tek sitini fragmenti hrama, ali ih svakako treba obići.
Kuća Device Marije
Prema hrišćanskom predanju, nakon smrti Isusa Hrista njegova majka Marija je sa apostolom Jovanom posetila Efes, gde je i okončala svoj ovozemaljski život. Kuća u kojoj se navodno upokojila nalazi se na 7 km od centra Selčuka, na obroncima planine Bulbul. Otkrivena u 19. veku, ova lokacija danas privlači hrišćane iz svih krajeva sveta. Nedaleko od Bogorodičine kuće nalaze se tri čudotvorna izvora: izvor zdravlja, ljubavi i bogatstva, koje vernici poštuju kao svete i isceliteljske.
Kako do Efesa ako letujete u Turskoj?
Efesa se nalazi na zapadu Turske, u neposrednoj blizini grada Selčuka, oko 80 kilometara južno od Izmira i na manje od pola sata vožnje iz poznatog letovališta Kušadasi. Lako je dostupan iz bilo kog obalnog grada.
Ako ste iznajmili hotel u Bodrumu, trebaće vam oko 2 i po sata vožnje do Efesa, petnaestak minuta duže se putuje iz Marmarisa, a ukoliko ste smešteni u letovalištu Fetije do Efesa ćete stići za malo više od 3 i po sata. Ukoliko ste pak za letovanje odabrali regiju Antalije, onda budite spremni na sat do dva duže putovanje. Od Istanbula, Efes je udaljen oko 570 kilometara.
Comments